Kanal Savaşları

Mısır-İsrail çatışması, uzun bir savaş ve stratejik karmaşalar tarihine sahip. Süveyş Kanalı, bu iki ülke arasındaki gerilimin ve çatışmanın bir kaynağı olmuş ve aynı zamanda Mısır için politik, ekonomik ve stratejik derinlik açısından stratejik bir varlık olarak kullanılmıştır ¹(Doğu’dan gelen herhangi bir düşmanın Süveyş Kanalı’nı geçmesi gerekiyor).

Süveyş Kanalı resmi olarak genel kullanım için 17 Kasım 1869’da açıldı. Yüzyıllardır birçok kişinin hayali olan Süveyş Kanalı, 1830’larda Fransız kâşif Linant de Bellefonds’un Akdeniz’i Kızıldeniz’le bağlayacak bir kanal önermesiyle gündeme geldi. 1850’lerde Mısır’ın Hidiv Said Paşa’sı, Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps’e kanalı inşa etme izni verdi.

Lesseps, Süveyş Kanalı Şirketi’ni kurdu ve önde gelen bir inşaat mühendisi olan Alois Negrelli’yi mimari planları geliştirmesi için işe aldı. İnşaat 1859’da başladı ve tamamlanması 10 yıl sürdü. Tahmini 1.5 milyon kişi, aralarında birçok köle işçinin de bulunduğu projede çalıştı.

Şekil 3: Ferdinand de Lesseps (1805-1894)

¹Stratejik derinlik kavramı, bir devletin potansiyel ya da gerçek düşmanları ile o devletin ekonomik, siyasi ve demografik ana karası arasındaki mesafeyi ifade eder. (The Importance of Strategic Depth: ISA, n.d.,2018)

Kanal resmi olarak 1869’da açıldı ve dünya ticaretine derin etkiler yaptı. Ancak, kanalın sahipleri mali sıkıntılar yaşadı ve İsmail Paşa 1875’te hisse senetlerini Büyük Britanya’ya satmak zorunda kaldı. Fransa çoğunluk hissedarı olarak kaldı.

1888’de, Konstantinopolis Konvansiyonu, Süveyş Kanalı’nın Büyük Britanya’nın koruması altında nötr bir bölge olarak işleyeceğini ilan etti. Britanya, I. ve II. Dünya Savaşı sırasında kanalı savundu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Mısır, Anglo-Mısır Antlaşması’ndan çekilerek kanalın kontrolünü ele geçirdi. (Süveyş Kanalı, 2018).

1956’da Mısır Cumhurbaşkanı Gamal Abdel Nasser, İngiliz ve Fransız hissedarların sahibi olduğu Süveyş Kanalı Şirketi’ni millileştirdi. Bu karar, İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık’ın kanalın kontrolünü yeniden ele geçirmek amacıyla Mısır’ı işgal ettiği Süveyş Kanalı Krizi’ne yol açtı. Kriz, ABD ve Sovyetler Birliği’nin ateşkesi sağlamak için müdahale etmesiyle sona erdi.

Süveyş Kanalı Krizi’nden bu yana, kanal Mısır kontrolünde kaldı. Ancak, Mısır ve İsrail arasında gerginliğin bir kaynağı olmaya devam etti. 1967’de Mısır, kanalı İsrail gemilerine kapattı. Bu abluka, 1967 Altı Gün Savaşı’ndan sonra İsrail’in Sina Yarımadası’nı Mısır’dan ele geçirdiği zamana kadar devam etti.

Son yıllarda, Süveyş Kanalı’nın yerine yeni bir kanal inşa etme önerileri oldu. Bu öneriler, daha geniş ve verimli bir su yoluna ihtiyaç, Mısır’a olan bağımlılığın azaltılma isteği ve yeni ekonomik fırsatlar yaratma potansiyeli gibi birçok faktörden ilham aldı.

Ben Gurion Kanalı nedir?

Ben Gurion Kanalı, Kızıldeniz Körfezi’ni Akdeniz’e bağlayacak önerilen bir kanaldır. Süveyş Kanalı’nın kuzeyinde yer alacak ve önemli ölçüde daha geniş ve derin olacaktır. Kanal, İsrail’in ilk Başbakanı David Ben Gurion’un adını taşıyacaktır.

Ben Gurion Kanalı, birçok İsrail politikacı ve iş insanı tarafından önerildi. Kanalın İsrail’e birçok fayda sağlayacağı savunulmaktadır. İlk olarak, Mısır’ın kontrolünde olan Süveyş Kanalı’na olan bağımlılığı azaltacaktır. İkinci olarak, İsrail için yeni ekonomik fırsatlar yaratacaktır. Üçüncü olarak, İsrail’e daha büyük stratejik esneklik sağlayacaktır.

1960’lı yıllarda ABD, Süveyş Kanalı’nın yerine İsrail üzerinden alternatif bir kanal açmak için nükleer bomba kullanmayı düşündü. Plan hiç uygulanmadı, ancak 2021’de bir kargo gemisi Süveyş Kanalı’nı tıkadığında faydalı olabilirdi.

Plan, Negev Çölü boyunca 130 millik bir kanal oluşturmak için 520 nükleer bomba kullanmayı öngörüyordu. Bu planı öneren Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı, teknolojik olarak mümkün olduğunu ancak Arap ülkelerinin muhalefeti nedeniyle politik olarak muhtemelen gerçekleşemeyeceğini belirtti.

O dönemde ABD Atom Enerjisi Komisyonu, faydalı altyapıyı kazmak için “barışçıl nükleer patlamaları” kullanmayı araştırıyordu, ancak PNE’lerin manzarayı yoğun bir şekilde radyasyonla kirlettiği tespit edildikten sonra proje terk edildi. (Guenot, 2023)

Ben Gurion Kanalının Ekonomik, Siyasi ve Stratejik Etkileri

Ben Gurion Kanalı’nın inşası bir dizi ekonomik, siyasi ve stratejik etkiye sahip olabilir.

Ekonomik etkiler:

Ben Gurion Kanalı, Avrupa ile Asya arasındaki deniz taşımacılığı maliyetlerini azaltabilir. Bu, her iki bölgedeki işletmelere ve tüketicilere fayda sağlayabilir.
Ben Gurion Kanalı, İsrail için yeni ekonomik fırsatlar yaratabilir. Örneğin, özellikle Birleşik Arap Emirlikleri’nin bu projeyi mali olarak desteklemesi, yeni limanların ve endüstrilerin gelişimine yol açabilir (Abay, 2021).
Ben Gurion Kanalı, İsrail hükümetine geçiş ücretleri ve harçlar aracılığıyla gelir de sağlayabilir.

Siyasi etkiler:

Ben Gurion Kanalı’nın inşası, Mısır’ın bölgedeki etkisinin azalmasına yol açabilir.
Ben Gurion Kanalı, İsrail ve Mısır arasındaki gerilimi artırabilir.
Ben Gurion Kanalı, İsrail ile Filistinliler arasındaki barış süreci üzerinde de etkili olabilir.

Stratejik etkiler:

Ben Gurion Kanalı, İsrail’e daha büyük stratejik esneklik sağlayabilir. Örneğin, Mısır’ın kontrolünde olan Süveyş Kanalı’nı atlayabilmesine olanak tanır.
Ben Gurion Kanalı, askeri malzemelerin ve birliklerin taşınmasında da kullanılabilir.
Ben Gurion Kanalı, İsrail’e Kızıldeniz’e erişebileceği yeni bir yol sağlayabilir.

Gazze 2023: Ben Gurion Kanalı bir etken mi?

Bazı insanlar, Ben Gurion Kanalı’nın, mevcut Gazze durumunda bir etken olduğuna inanıyor. İsrail’in Mısır’ın kontrolünde olan Süveyş Kanalı’nı atlamak amacıyla kanalı inşa ettiğini iddia ediyorlar. Bu, İsrail’e kendi deniz taşımacılık rotaları üzerinde daha fazla kontrol sağlayacak ve Mısır’a olan bağımlılığını azaltacaktır.

Bu komplo teorisini destekleyenler ayrıca kanalın İsrail’e bölgede stratejik bir dayanak noktası sağlayacak yeni bir liman inşa etmesine izin vereceğini savunuyorlar. Ayrıca, kanalın Gazze’yi deniz suyuyla doldurmasına izin vereceğini, böylece yaşanmaz hale getireceğini iddia ediyorlar.

Ayrıca, hayal edelim ki İsrailliler, Gazze’deki insanları tahliye edip Suez Kanalı’nın yanında paralel bir Ben Gurion Kanalı inşa edebilmiş olsalar ve bu kanalı Gazze Şeridi’nden geçirseydi, bu durum İsrail’in kanalının maliyetini azaltan kendi stratejik derinliğini artıran doğal bir savunma hattı oluşturmuş olurdu, çünkü Mısırlıların bu kanalı geçmek için geçmesi gerekecek ve IDF (İsrail Savunma Kuvvetleri) bu kanalı geçmeye çalışan herhangi bir saldırganı kolayca yok edebilirdi.

Ancak, bu iddiaları destekleyecek herhangi bir kanıt bulunmuyor. Ben Gurion Kanalı projesi hala planlama aşamasında ve İsrail’in herhangi bir kötü niyetli amaçla kanal inşa ettiğine dair bir işaret yok. Ancak bunlar beklentilerdir.

Sonuç olarak, Ben Gurion Kanalı’nın inşası bir dizi önemli etki doğurabilir. Kanalın inşası konusunda karar vermeden önce bu etkilerin dikkatlice göz önüne alınması önemlidir.

Ayrıca, Ben Gurion Kanalı’nın inşası zorluklarla doludur. Kanalın inşası oldukça maliyetli olacak ve aynı zamanda önemli miktarda çevresel değerlendirme ve planlama gerektirecektir.

Sonuçta, Ben Gurion Kanalı’nın inşa edilip edilmeyeceğiyle ilgili karar karmaşıktır. Projeye ilişkin ekonomik, siyasi ve stratejik etkiler de dahil olmak üzere bir dizi faktörü göz önünde bulundurmak önemlidir.

Kaynakça: