Günlük hayatımızın bir parçası haline gelen sosyal medya Türkiye nüfusunun %67’si tarafından kullanılmakta (Sabah, 2018). Instagram, Facebook ve Snapchat gibi platformlarının kullanıcılarını “ben” odaklı insanlar haline getirip getirmediği ise hala bir soru işareti. Ancak pek çok araştırmanın ışığında sosyal medya kullanımının narsistik özelliklerle doğru orantılı olduğunu söylemek mümkün.
Narsisizm Nedir?
Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) narsistik kişilerin özelliklerini şöyle tanımlıyor:
- Empati yapamama
- Muazzam bir “kendini önemli hissetme” duygusu
- Başkalarını kendi çıkarları için kullanma
- Özgüven seviyesinde değişimler
Sosyal Medya ve Narsisizm
İngiliz haber sitesi, The Guardian yazarı Carmen Fishwick, “I, Narcisist” başlıklı makalesinde sosyal medya ve narsisizmin bağlantısını şöyle açıklıyor:
Her insan narsistik eğilimlere sahiptir. Sosyal medya sadece bu eğilimlerin farkında olmamızı sağlıyor (Fishwick,2016).
Peki ama telefonumuzdaki bir uygulama bunu nasıl başarıyor?
“Kızlar güzel giyinin! Bugün fotoğraf çekilicez.”
APA Psikoloji Sözlüğü ‘ne göre benlik sunumu kişinin “kendiyle ilgili belirli bir imajı veya belirli bir bilgiyi diğer insanlara iletmesi” ile meydana geliyor. Benlik sunumu aynı zamanda başka insanların olduğu ortamlarda iyi özelliklerimizi ve becerilerimizi “vurgulama” veya “abartma” eğilimini anlatmak için kullanılabilir. Sosyal medyaya sadece en iyi çıktığımız fotoğraflarımızı koymak veya sadece eğlence ve tatil ortamlarından hikâye paylaşmak bu eğilimin sadece birkaç örneği.
Amerika’da yapılan bir araştırma, narsisizmin sosyal medyada daha fazla sayıda öz çekim ve tweet paylaşmakla doğru orantılı olduğunu gösteriyor (Buffardi ve Campbell, 2008).
“Benim fiziğim niye böyle değil?”
“Adama bak, her gün başka ortamda!”
Sosyal karşılaştırma kuramını duymuş muydunuz? Her insan giydiklerini, başarılarını, hatta girdiği ortamları bile başkalarıyla karşılaştırma eğilimindedir. Bugün ki kombinimizin ne kadar iyi olduğuna başkalarının ne giydiğine ve düşünceleri hakkındaki varsayımlarımıza göre karar veririz.
Karşılaştırma türleri üç kategoriye ayrılır: yukarı, aşağı ve yanal. Yukarı karşılaştırmada, başkalarını kendimizden üstün olarak değerlendir, aşağı karşılaştırmada insanları bizden daha az yetkin olarak yargılarız. Yanal karşılaştırma, insanları kendimizle eşit gördüğümüzde gerçekleşir (APA Psikoloji Sözlüğü). Ancak araştırmalar bu eylemin narsistik özelliklerimizi arttırabileceğini gösteriyor.
Mesela 2006 yılında yapılan bir deney yukarı karşılaştırmaların düşmanlığı ve kıskançlığı körüklediğini, aşağı karşılaştırmaların ise narsisizm eğilimli kişilerde “kendini önemli hissetme” ve “yetki sahibi oma” duygusunu arttırdığını göstermiştir (Bogart et al., 2006).
Sonraki Adımlar
The Psychology Today yazarı Ph.D. Ronald Riggio, toplumumuzda benmerkezciliğe doğru bir kayma olduğunu ve narsisizmli bireylerin sayısında büyük bir artış olduğunu yazıyor (Riggio, 2017). Instagram ve Facebook gibi bu değişimin tetikleyici mekanizmalarının davranışlarımızı nasıl etkileyebileceği konusunda kendimizi bilgilendirmemiz çok önemli. Aksi takdirde başkalarıyla samimi ilişkiler kuramaz ve takım çalışması yapamayacak hale geliriz.
Kaynakça:
APA Dictionary of Psychology. (n.d.). Retrieved June 6, 2020, from https://dictionary.apa.org
Bogart, L. M., Benotsch, E. G., & Pavlovic, J. D. P. (2004). Feeling Superior but Threatened: The Relation of Narcissism to Social Comparison. Basic and Applied Social Psychology, 26(1), 35–44. doi: 10.1207/s15324834basp2601_4
Fishwick, C. (2016, March 17). I, narcissist – vanity, social media, and the human condition. Retrieved from https://www.theguardian.com/world/2016/mar/17/i-narcissist-vanity-social-media-and-the-human-condition
Riggio, R. E. (2017, July 27). Are We All Becoming More Self-Centered? Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/cutting-edge-leadership/201707/are-we-all-becoming-more-self-centered